ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Γνωστικό αντικείμενο: Γεωγραφία (ΔΕ)Σχέδιο μαθήματος / Περιεχόμενο
Ημερομηνία: 21-03-2019
Συγγραφέας: Μιχάλης Παναγιωτίδης
Τίτλος σεναρίου: Ο πληθυσμός της Γης
Θεματική Ενότητα Γ΄: Ανθρωπογενές περιβάλλον
Τάξη : Α΄ Γυμνασίου
Αριθμός μαθητών: 25
Σύνθεση τάξης: 5 ομάδες από 5 μαθητές
Φύλλα Εργασίας Σεναρίου: 3
Διάρκεια: Τρεις διδακτικές ώρες
Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο: Γυμνάσιο
Διδακτική μεθοδολογία: καθοδηγούμενη διερεύνηση, ομαδοσυνεργατική μέθοδος, εργασία σε ομάδες.
Συνοπτική παρουσίαση σεναρίου
Οι μαθητές να γνωρίσουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την αριθμητική εξέλιξη του πληθυσμού της γη στο χρόνο.
Το συγκεκριμένο σενάριο αναφέρεται στο ζήτημα της αριθμητικής εξέλιξης του πληθυσμού της γη στο χρόνο.
Γενική περιγραφή περιεχομένου
Εκπαιδευτικό σενάριο με θέμα «Ο πληθυσμός της Γης».
Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές της Α’ Γυμνασίου και αναφέρεται στη διδασκαλία συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας του σχολικού βιβλίου «Γεωλογία – Γεωγραφία ».
Συγκεκριμένα αφορά στην Θεματική Ενότητα 3 «Ανθρωπογενές περιβάλλον».
Διδακτικά αντικείμενα που εμπλέκονται:
Το σενάριο εμπλέκει τις γνωστικές περιοχές της Γεωγραφίας, Πληροφορικής.
Διδακτική μεθοδολογία:
Καθοδηγούμενη διερεύνηση, ομαδοσυνεργατική μέθοδος, εργασία σε ομάδες.
Το συγκεκριμένο σενάριο έχει ως θεωρητική βάση τις γνωστικές θεωρίες διδασκαλίας και μάθησης του εποικοδομητισμού και της ανακαλυπτικής μάθησης.
Επίσης, θα χρησιμοποιηθεί η τεχνική της ιδεοθύελλας (brainstorming).
Στην προσέγγιση αυτή ο εκπαιδευτικός δεν θα είναι ο αναμεταδότης των πληρο-φοριών, αλλά ο οργανωτής των στοχευμένων δραστηριοτήτων, ο εμψυχωτής, ο καθοδηγητής, ο αρωγός και διευκολυντής της διαδικασίας της μάθησης.
Οργάνωση της Διδασκαλίας
Για την υλοποίηση του σεναρίου οι μαθητές χωρίζονται σε 5 ομάδες των 5 μαθητών (με βάση κάποιο κοινωνιόγραμμα που έχει πραγματοποιηθεί στην αρχή της χρονιάς) καθορίζονται οι αρμοδιότητες της κάθε ομάδας (χειριστής υπολογιστή, καθοδηγητής βημάτων φύλλου εργασίας, επεξεργαστής υλικού, συντονιστής)
και δίνονται φύλλα εργασίας με τη μορφή «Διερεύνηση απόψεων μαθητών ή πρόκληση του ενδιαφέροντος των μαθητών-παρατήρηση –συμπεράσματα».
Διδακτικοί Στόχοι
Ως προς το γνωστικό αντικείμενο,
Στο τέλος του σεναρίου οι μαθητές/τριες θα πρέπει να είναι ικανοί να κατανοήσουν ότι:
- Η κατανομή των ανθρώπων πάνω στην επιφάνεια του πλανήτη είναι ανομοιόμορφη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (φυσικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και ιστορικούς)
2. Η μεταβολή ενός πληθυσμού στον χρόνο εξαρτάται κατά βάση από τη σχέση γεννήσεων και θανάτων
Να αντιληφθούν
3. Τη συνεχή αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση ανθρώπου και χώρου.
την αναγκαιότητα μελέτης της εξέλιξης του πληθυσμού, με τη συμβολή της επιστήμης της δημογραφίας, για τον καλύτερο προγραμματισμό των μελλοντικών ενεργειών μας.
4. Να είναι ικανοί να υπολογίζουν την αριθμητική και την φυσιολογική πυκνότητα και να τις συνδέουν με το χώρο και τα αγαθά που έχει στη διάθεσή του ο κάθε άνθρωπος στις διάφορες περιοχές της γης.
5. Να γνωρίσουν το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας
6. Να αντιλαμβάνονται ότι ο μεγάλος πληθυσμός μας χώρας μπορεί να αποτελεί δύναμη αλλά και αδυναμία .
Ως προς τη διαδικασία μάθησης,
Επιδιώκεται οι μαθητές
7. Να καλλιεργήσουν κοινωνικές δεξιότητες, μέσα από τη συνεργασία τους με τις ομάδες και την ενεργό αλληλεπίδρασή τους.
8. Να ενθαρρυνθούν στην αυτενέργεια και στην οικοδόμηση της γνώσης από τους ίδιους.
9. Να εξασκηθούν σε δεξιότητες που χρησιμοποιούνται στην επιστημονική έρευνα (παρατήρηση, περιγραφή, σύγκριση, διατύπωση υποθέσεων και εξαγωγή συμπερασμάτων).
10. Να μπορούν να κατασκευάζουν παιχνίδι καρτών με θέμα τον πληθυσμό στον κόσμο – Να μάθουν να συνεργάζονται εποικοδομητικά με τους συμμαθητές/τριες τους και να αναγνωρίσουν την αξία της συνεργασίας ως βασικού στοιχείου της σχολικής ζωής.
- Να επικοινωνούν θετικά με τους συμμαθητές και συμμαθήτριες τους
12. Να αξιοποιήσουν πληροφορίες από το διαδίκτυο και να δημιουργήσουν ψηφιακά έγγραφα και παρουσίαση με τη χρήση λογισμικών (Word-Power Point).
13. Να αποκτήσουν δεξιότητες συλλογής, ανάλυσης και επεξεργασίας των πληροφοριών. - Να μπορούν να δώσουν μια απάντηση στο θέμα του πληθυσμού μέσα από μια διαδραστική αναζήτηση.
Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου
πληθυσμός
δημογραφία
γεννητικότητα
θνησιμότητα
αριθμητική πυκνότητα
φυσιολογική πυκνότητα
δημογραφικό πρόβλημα.
Υλικοτεχνική υποδομή
Θεωρείται σημαντικό οι μαθητές να κατέχουν βασικές γνώσεις Η/Υ και να είναι εξοικειωμένοι με το περιβάλλον των Windows όπως και με τη χρήση του διαδικτύου.
Η διδασκαλία και η εφαρμογή του προγράμματος θα γίνει στο εργαστήρι πληρο-φορικής, όπου απαιτείται εκτός των Η/Υ και του κλασικού – συμβατικού πίνακα και ένας βιντεοπροβολέας.
Επίσης, φύλλα εργασίας και φύλλο αξιολόγησης.
Τα μέσα (λογισμικά – ΤΠΕ) που θα χρησιμοποιηθούν είναι τα παρακάτω:
-Το διαδίκτυο με τη χρήση φυλλομετρητών διαδικτύου (Ψηφιακό Σχολείο).
-Επεξεργαστής κειμένου (word)
-Λογισμικό παρουσίασης (power point)
-Χαρτόνι και μαρκαδόροι, πίνακας
Το σενάριο περιλαμβάνει 3 φάσεις:
1η Φάση: Πρόκληση ενδιαφέροντος – Εισαγωγή στο θέμα
Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας
Χώρος Διεξαγωγής: Η διδασκαλία και η εφαρμογή του προγράμματος θα γίνει στο εργαστήρι πληροφορικής.
Φύλλο Εργασίας 1
Α. Ο διδάσκων γράφει τον τίτλο του μαθήματος στον πίνακα.
- Ακολούθως ως αφόρμηση για το μάθημα, παρουσιάζει στην ειδική οθόνη παρουσιάσεων του εργαστηρίου Πληροφορικής, με τον βιντεο-προβολέα τον παγκόσμιο πολυχάρτη:
http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2766?locale=el
που συνοδεύεται από 1 πίνακα εξέλιξης του παγκόσμιου πληθυσμού από το 1650 έως το 2010 στον παρακάτω σύνδεσμο http://aesop.iep.edu.gr/node/15452/3953/#question17294
και ζητάει από κάθε ομάδα μέσω των διαδραστικών εργαλείων, να προβλέψει το ύψος του πληθυσμού έως το 2100 πάνω στο γράφημα που υπάρχει, καθώς και στο 1ο φύλλο εργασίας.
- Στη συνέχεια η κάθε ομάδα παρουσιάζει το γράφημά της στην οθόνη του εργαστηρίου.
Β. Προβάλλεται στην οθόνη βίντεο σχετικό με τους παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση ή μείωση του πληθυσμού
http://aesop.iep.edu.gr/node/15452/4143/#question17324
και απαντούν στις ερωτήσεις που εμφανίζονται κατά την προβολή του βίντεο.
2η Φάση: Δημογραφία
Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας
Χώρος Διεξαγωγής: Η διδασκαλία και η εφαρμογή του προγράμματος θα γίνει στο εργαστήρι πληροφορικής.
Φύλλο Εργασίας 2
Ο διδάσκων γράφει στον πίνακα τον σύντομο ορισμό της δημογραφίας.
(Η δημογραφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των πληθυσμών και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις μελλοντικές ενέργειές μας. Γι’ αυτόν τον λόγο συγκεντρώνουμε και επεξεργαζόμαστε συνεχώς αριθμητικά στοιχεία που αφορούν τον πληθυσμό.)
Κάρτες διαλόγου για τη χρησιμότητα της δημογραφίας :
http://aesop.iep.edu.gr/node/15452/4143/#question20136
Οι μαθητές/τριες παρακολουθούν τις 4 καρτέλες στον παραπάνω σύνδεσμο και προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις πριν γυρίσουν την καρτέλα και δουν την απάντηση που δίνει.
Πληθυσμιακή πυκνότητα
Ο διδάσκων γράφει στον πίνακα τους ορισμούς για την αριθμητική και φυσιολογική πυκνότητα
(Μπορεί να υπολογιστεί η αριθμητική πυκνότητα μιας χώρας, με άλλα λόγια πόσοι άνθρωποι ζουν σε κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο. (Αυτό γίνεται, αν διαιρέσουμε τον πληθυσμό της χώρας με την έκτασή της.
Φυσιολογική πυκνότητα, είναι ο αριθμός των ανθρώπων που κατοικούν σε ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο καλλιεργήσιμης γης.)
http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3048
Οι μαθητές/τριες παρακολουθούν το μαθησιακό αντικείμενο σχετικά με την πυκνότητα του παγκόσμιου πληθυσμού στο φωτόδενδρο στον παραπάνω σύνδεσμο και συμπληρώνουν το φύλλο εργασίας 2.
3η Φάση: Αξιολόγηση
Χρονική Διάρκεια: 45 λεπτά της ώρας
Χώρος Διεξαγωγής: Η διδασκαλία και η εφαρμογή του προγράμματος θα γίνει στο εργαστήρι πληροφορικής.
Φύλλο Εργασίας 3
Σ αυτή τη φάση οι μαθητές/τριες γνωρίζουν ήδη τις συνιστώσες του δημογραφικού προβλήματος και τα προβλήματα που προκαλεί αυτό σε μια χώρα.
Στη συνέχεια γνωρίζουν χώρες με μεγάλο πληθυσμό, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην ικανοποίηση των αναγκών τους και τα μέτρα που λαμβάνουν για τη μείωση του πληθυσμού.
Τελειώνοντας το σενάριο, θα δοθούν λίγα λεπτά για έλεγχο των γνώσεων στους βασικούς στόχους του σεναρίου με το φύλλο (3) εργασίας – αξιολόγησης με ερωτήσεις σωστού – λάθους και ανατροφοδότηση στα σημεία που αυτό απαιτείται.
Επίσης παρακολουθούν μια σύντομη άσκηση αξιολόγησης-ανατροφοδότησης στον παρακάτω σύνδεσμο: http://aesop.iep.edu.gr/node/15452/5274/#question21012
Ακολουθούν τα 2 φύλλα εργασία και το φύλλο αξιολόγησης
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
- Σύμφωνα με το βίντεο που παρακολουθήσατε ο πληθυσμός της γης αυξάνονταν συνεχώς ή υπήρξαν περίοδοι που μειώνονταν;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Μελετείστε τον πίνακα της αύξησης του πληθυσμού της γης.
α) Πόσο αυξήθηκε ο πληθυσμός της γης την τελευταία δεκαετία; …………………………. δις.
β) Πόσες δεκαετίες απομένουν μέχρι το 2100; ……………………
γ) άρα ο πληθυσμός της γης θα αυξηθεί
…………………….. × ……………….. = ……………………… δις και το 2100 θα φθάσει
6.500.000.000 δις+ ………………………… δις = ………………………………. δις
3) Μεταφερθείτε στη σελίδα του μαθησιακού αντικειμένου «Ο πληθυσμός της γης» του φωτόδενδρου. Κάντε κλικ στις πληροφορίες (i) και εμφανίστε τις γραμμές που δείχνουν α) την κανονική αύξηση του πληθυσμού, β) την αύξηση με 1,5 παιδιά ανά γυναίκα και γ) την αύξηση με 2,5 παιδιά ανά γυναίκα.
Ο πληθυσμός της γης θα φθάσει:
α) ………………………………. δις (κανονική αύξηση)
β) …………………………….. δις (την αύξηση με 1,5 παιδιά ανά γυναίκα) και
γ) …………………………….. δις (την αύξηση με 2,5 παιδιά ανά γυναίκα).
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Μελετείστε τον τρόπο που υπολογίζονται η αριθμητική και η φυσιολογική πυκνότητα.
Επιλέξτε μία αραιοκατοικημένη και μία πυκνοκατοικημένη χώρα και συμπληρώστε τον πίνακα.
| Αραιοκατοικημένη χώρα | Πυκνοκατοικημένη χώρα | |
| Όνομα χώρας | ||
| Αριθμητική πυκνότητα
Κατ/ τετ. χιλ. |
||
| Φυσιολογική πυκνότητα
Κατ./τετ. χιλ. |
||
| Σχέση φυσιολογικής και αριθμητικής πυκνότητας
(φυσιολογική πυκνότητα : αριθμητική πυκνότητα) |
Σε ποια από τις δυο χώρες είναι μεγαλύτερη η σχέση φυσιολογικής και αριθμητικής πυκνότητας; ……………………………………………………………………………………………………………………..
Με τη βοήθεια του γεωμορφολογικού χάρτη (ανάγλυφο) και των γνώσεων σας από προηγούμενο κεφάλαιο σχετικά με το κλίμα των χωρών εξηγείστε αυτή τη διαφορά.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Σημειώστε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες είναι λανθασμένες.
| Α/Α | ΕΡΩΤΗΣΗ | Σ/Λ |
| 1 | Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΠΟΥ 7 ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ | |
| 2 | ΤΟ 2100 ΑΝ ΣΥΝΕΧΙΣΘΕΙ ΚΑΝΟΝΙΚΑ Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΘΑ ΦΘΑΣΟΥΜΕ ΠΕΡΙΠΟΥ ΤΑ 16 ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ | |
| 3 | Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΓΗΣ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ | |
| 4 | Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ | |
| 5 | ΟΤΑΝ Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΧΩΡΑΣ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ | |
| 6 | ΣΩΣΤΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΑΘΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΟΥ Ο ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ Η ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ | |
| 7 | ΜΙΑ ΧΩΡΑ ΜΕ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ. | |
| 8 | ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΟΝ ΣΥΝΤΗΡΗΣΟΥΝ ΚΑΙ ΓΙ ΑΥΤΟ ΚΑΝΟΥΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΝΑ ΤΟΝ ΜΕΙΩΣΟΥΝ |
μετά τη νύχτα 